ایران، رکورددار فرسایش زمین در جهان

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی به نقل از روزنامه قانون،  حراج خاك ایران با بحران مدیریتی است. خاكی كه سالانه براساس آمارها دو میلیون تن از آن دچار فرسایش می‌شود و به همین واسطه ایران در سكوی نخست فرسایش خاك، جهان قرار دارد.

یكی از مهم‌ترین پیامدهای فرسایش خاك، بحث کاهش نفوذ آب در خاک در درازمدت است كه موجب کاهش میزان سفره‌های‌زیرزمینی می‌شود. باتوجه به برداشت‌هایی بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی در بیشتر مناطق کشور، شاهد پدیده بیابان‌زایی هستیم. بیابان‌زایی از اینجا شروع می‌شود که حتی اگر بارندگی نیز در کشور رخ بدهد، به‌دلیل حرکت خاک‌دانه‌ها، تمامی منافذ ورودی آب پر شده است و دیگر امکان نفوذ آب در خاک وجود ندارد.

عوامل انسانی و طبیعی در افزایش فرسایش خاک در کشور موثر است. تغییر اقلیم به ویژه در کشورهای مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران و نیز تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی و تبدیل آن به دیم زارها موثر است.خاک که فرسوده می شود، آب ها را گل آلود و عمر مخازن و سدها را کوتاه می‌کند. نمونه بارز این موضوع سد کرج است که حدود 50درصد آن رسوب کرده و بنابراین امکان ذخیره آب در آن کم شده و این در حالی است که روز به روز میزان جمعیت پایین دست رود کرج و سایر رودها بیشتر می شود و نیاز به آب افزایش می یابد. زمانی که سد از رسوب پر می‌شود، خطرات بزرگ اقتصادی و اجتماعی درپی دارد.

در کشور ما چند عامل موجب می شود که در هنگام بارش باران به طور طبیعی فرسایش خاک اتفاق بیفتد. یک عامل درشت و تند بودن بارندگی هاست، زیرا اگر باران نرم و ریز باشد به تدریج در خاک فرومی رود اما اگر درشت باشد، شروع به فرسایش می کند. دومین علت این است که کوه های کشورمان شیب تندی دارند و این موضوع موجب می شود فرسایش اتفاق بیفتد. سومین عامل فقر یا فقدان پوشش گیاهی است زیرا گیاه هم خاک را حفظ می کند و هم مادر رودخانه هاست. چهارمین علت هم خشک بودن خاک هاست، زیرا چند ماه باران نمی‌آید و اگر خاک خشک باشد و باران بیاید، خاک را دچار فرسایش می کند.

پرویز کردوانی در مصاحبه‌ای در باره فرسایش خاك گفته است:« ما در ایران فرسایش خاک هم در کوهستان و هم در دشت به وفور داریم. افراط انسان ها در قطع درختان یکی از عوامل بسیار موثر است، این در حالی است که اگر اقدام به قطع درختان می‌کنیم باید سه کار انجام دهیم تا هم جنگل حفظ شود و هم فرسایش خاک اتفاق نیفتد؛ این سه کار داشت، کاشت و برداشت است.

ما در کشور دو مرحله داشت و برداشت را داریم اما کاشت نداریم که این روند یکی از دلایل فرسایش خاک است، زیرا درخت است که خاک را حفظ می کند. اما در مراتع هم دام زیاد موجب شده که پوشش گیاهی از بین برود و در واقع زیاد بودن دام ها نسبت به ظرفیت مراتع مشکل اساسی است. این در حالی است که در اجرای طرح تعادل دام و مرتع هم اشتباهاتی به وقوع پیوست و در جای دیگر بیشتر فرسایش خاک به وجود آمد.دلیل این موضوع آن است که معمولا سه اتفاق برای دام هایی که از مراتع خارج می شوند، رخ می دهد؛ یکی این است که دامدار از اقوام یا دوستان دامدار خود می‌خواهد که اجازه بدهند دام های آن‌ها هم در مراتع‌شان چرا کنند، بنابراین وضعیت بدتر می شود.

اتفاق دیگر این است که اگر دامداران جایی را برای چرای دام های خود پیدا نکنند، آن‌ها را به کشتارگاه می فرستند. سومین اتفاق هم این است که وقتی عشایر اسکان می‌یابند موجب نابودی مراتع می شود. در این میان مساله دیگر فرسایش هایی است که به علت زراعت دیم به وجود می آید. مزارع دیم را در ارتفاعات به وجود می آورند و در جاهایی که شیب بسیار تند است، شخم می‌زنند و به دلیل شیب تند، حتی شخم زدن هم به درستی انجام نمی شود، در نتیجه فرسایش خاک اتفاق می افتد و خاک این مناطقبه اصطلاح بی‌حال می شود.

او با اشاره اقدامات فنی درباره فرسایش خاك گفت: «به عنوان مثال لوله کشی گاز و آب در کوهستان‌ها که برای انجام این کار جنگل‌ها و مراتع را از بین می‌برند و خاک را بیرون می‌ریزند و پس از اینکه بارندگی می‌شود، این خاک‌ها را با خود پایین می آورد. مساله دیگر ساختمان سازی و ویلا سازی در دامنه مراتع است که به دلیل رعایت نکردن بسیاری از مسائل موجب فرسایش خاک می شود. اما خاک که فرسوده می شود، آب ها را گل آلود و عمر مخازن و سدها را کوتاه می کند. نمونه بارز این موضوع سد کرج است که حدود 50درصد آن رسوب کرده و بنابراین امکان ذخیره آب در آن کم شده و این در حالی است که روز به روز میزان جمعیت پایین دست رود کرج و سایر رودها بیشتر می شود و نیاز به آب افزایش می یابد.