بازآفرینی رودکناره ها نیاز به پویش مردمی دارد

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی،  ماندانا ملک، معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران، با اشاره به اینکه برنامه بازآفرینی شهری سیاستی است که در خصوص محلات و محدوده های شهری به کار گرفته می شود و هدف آن ارتقا کیفیت زندگی در این محلات و محدوده هاست.

وی ادامه داد: به طور کلی بازآفرینی شهری در مقیاس های مختلفی از شهر، محله و منطقه اتفاق می افتد و اقدامی جامع و یکپارچه است که موجب ارتقا کیفیت زندگی در محله ها و محدوده های مختلف، از طریق برنامه ها و اقدامات همراستا می شود.

ملک با اشاره به اینکه برنامه بازآفرینی شهری در 4 محور انجام می شود و کنشگران را در همه ابعاد دخیل می کند، بیان کرد: یکی از نکات مهم این است که این فعالیت با کمک اجتماع محلی و درگیر کردن کنشگران محلی انجام می شود و مردم محله در بازآفرینی محله نقش دارند.

وی با بیان اینکه حتی بازآفرینی در جهان نیز در ابتدا با رویکرد مشارکتی آغاز نشده و با پروژه های بزرگ مقیاس و کلان شروع شده است، اظهارکرد: از سال 1970 به بعد در جهان به این نتیجه رسیدند که بازآفرینی در پروژه های بزرگ مقیاس نمی تواند انجام شود و موجب رانده شدن جمعیت محلی و بروز تبعات اجتماعی می شود، بنابراین به تدریج بازآفرینی به سمتی رفت که با توجه به اجتماع محلی و مشارکت محلی انجام شود.  

معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران، گفت: بازآفرینی شهری در 4 محور بهسازی و نوسازی مسکن، ارتقا خدمات و زیرساخت های شهری، ارتقا فضاهای شهری و قلمروهای عمومی و توانمند سازی ساکنین انجام می شود و در صورت تحقق این 4 محور می توان ادعا کرد که بازآفرینی شهری به درستی محقق شده است.

وی با اشاره به اینکه بازآفرینی رودکناره ها زیرمجموعه بخش فضاهای شهری و قلمرو های عمومی هستند، گفت: رودکناره ها بخشی از فضاهای شهری و قلمروه های عمومی هستند که بازآفرینی آنها در کیفیت زندگی ساکنین شهر تاثیر می گذارد.

ملک ادامه داد: رودکناره به فضاهایی گفته می شود که در اطراف یک رودخانه یا مجموعه آب شکل می گیرد و این فضاهای اطراف، صرفا فضاهای چسبیده به رودخانه نیستند و شامل حریم رودخانه و محدوده های اطراف آن نیز می شود.

وی با اشاره به اینکه در گذشته رودخانه ها اصلی ترین عناصر هویت بخش شهرها بوده و ساختار شکل گیری و سازمان اجتماعی شهرها حول رودخانه شکل می گرفته است، افزود: رودخانه ها مثل خط آبی که در نقشه ها می بینیم نیستند و دارای مفهوم پیچیده ای هستند که رفتارهای مختلفی دارند.

معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران بیان کرد: در گذشته مردم بینش، دانش و شناخت درستی از رودخانه ها و رفتار آنها داشتند و نسبت خود را با رودخانه ها می دانستند و بخشی از هویت خود و شهر را در ارتباط با رودخانه می دانستند.

وی تصریح کرد: در حال حاضر به تدریج به دلیل بلاهایی که بر سر رودخانه ها آمده است، این عناصر تبدیل به مکان هایی آلوده شده اند و مردم دیگر نمی خواهند رودخانه در شهر باشد و حتی مدیریت شهری به جایی رسیده است که روی رودخانه را می پوشاند تا بوی تعفن و آلودگی آن را از بین ببرد.

ملک افزود: در کشور 146 هزار کیلومتر رودخانه وجود دارد که هزار و 739 کیلومتر آن در داخل شهرها و در ارتباط مستقیم با مردم قرار گرفته اند و این مساله اهمیت توجه به رودخانه ها را دو چندان می کند.

 معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران، با بیان اینکه رودخانه های فصلی بسیار زیادی در کشور وجود دارد که رفتارهای پیچیده ای دارند، گفت:  رودخانه ها در شهرهای کشور همواره دو نقش معنایی و کارکردی داشته اند. نقش معنایی به جایگاه ویژه و تقدس آب در قبل و بعد از اسلام و جایگاهی که آب در هنرهای مختلف از جمله معماری، کتیبه ها و فرش ها داشته است، می پردازد.  

وی افزود: همچنین آب در کشور گرم و خشک ما منجر به خلاقیت های بدیعی نظیر سازه های آبی ای شده که در جهان منحصر به فرد است.

ملک گفت: وقتی صحبت از بازآفرینی و احیا رودخانه ها می شود، منظور فقط مرتب کردن اطراف رودخانه ها و قرار دادن نیمکت در حاشیه آنها نیست بلکه منظورمان این است که جایگاه رودخانه را به آن برگردانیم و سازه های آبی را تا حدودی که می توانیم حفظ کنیم.

وی بیان کرد: در مقیاس کارکردی نیز، رودخانه دارای مقیاس مکان یابی شهرها، تعیین رابطه شهر با منطقه، نظم فضاهای شهری و کاربری ها و تعاملات اجتماعی است.

معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهارکرد: در حال حاضر رودخانه به طور اخص جایگاه معنایی و کارکردی خود را از دست داده و  رفتار ما نسبت به آب متفاوت شده است. 

وی با بیان اینکه رودخانه دیگر نقش محوری در شهر ندارد و شهر به رودخانه پشت کرده است، بیان کرد: در بهترین حالت در طرح های توسعه شهری رودخانه به عنوان مسیر سیلاب در نظر گرفته می شود و یا اطرافش فضای سبز ایجاد می شود اما همواره نقش کارکردی رودخانه و این مساله که می توانسته اقتصاد شهر را تحت تاثیر قرار دهد از دست رفته است.  

معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به اینکه، ساخت بی رویه و غیراصولی سدها قبل از اینکه اثرات زیست محیطی آن ارزیابی شود، مدیریت های سازه ای با دید صرفا توسعه ای در راستای سرمایه داری، بی توجهی به محیط زیست، انتقال آب بین حوزه ای، برداشت های بی رویه شن و ماسه از کف رودخانه ها از مهمترین عوامل از بین رفتن رودکناره ها و رودخانه ها بوده است.

وی ادامه داد: همچنین تخریب پوشش گیاهی را می توان از دیگر عوامل از بین برنده رودخانه ها برشمرد چراکه جنگل ها مادر رودخانه ها هستند و با از بین رفتن جنگل ها رودخانه ها از بین خواهند رفت.  

ملک با اشاره به رودخانه زرجوب به عنوان یکی از رودخانه های هدف برنامه بازآفرینی شهری ایران، گفت: متاسفانه 56 دهنه فاضلاب در طول 13.5 کیلومتر از این رودخانه که در شهر قرار گرفته باز شده است و رودخانه ای که یکی از قشنگترین رودخانه های کشور بوده و خاطرات جمعی مردم رشت به آن گره خورده است، هم اکنون به آلوده ترین رودخانه تبدیل شده است.

وی با بیان اینکه انسان امروز نقش معنایی و کارکردی رودخانه و نسبت خود را با اقلیم و طبیعت فراموش کرده، خاطرنشان کرد: پویش های مردمی به پاکیزگی رودخانه ها کمک می کند تا به حیات شهری بازگردد. از نمونه های این فعالیت ها می توان به پویش مردمی در خصوص رودخانه آستارا اشاره کرد که 23 اسفند سال 95 با کمک مردم انجام شد اشاره کرد.

معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان اینکه اگر روحیه مطالبه گری و مشارکت در مردم ایجاد شود و نسبت به لزوم بازآفرینی رودخانه ها احساس مسئولیت کنند این مساله موجب زنده شدن رودخانه ها می شود و شهرداری اقدام به دیوار کشی در اطراف رودخانه و پوشاندن آنها نمی کند.  

وی با اشاره به اینکه در گذشته در حریم برخی رودخانه ها مردم حتی چهارپایان خود را نمی بستند، گفت: در حال حاضر این نقاط آسفالت شده است و مردم ماشین های خود را پارک می کنند و چه بسا در زمان طغیان رودخانه این ماشین ها را سیل می برد ولی باز مردم این کار را تکرار می کنند.  

ملک با اشاره به اینکه یکی از بزرگترین مشکلات رودخانه ها، تجاوز به حریم آن هاست، گفت: اداره کل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی اعلام کرده، از سیل هایی که از سال 78 آمده است 4درصد سیل ها، طبیعی بوده است، 56 درصد مرتبط با ساخت و ساز بی رویه در مسیر رودخانه و 40 درصد ناشی از تجاوز مستقیم در مسیر رودخانه بوده است.

وی با اشاره به احیا و بازآفرینی رودخانه صوفی چای در مراغه، اظهار کرد: از وقتی این رودخانه احیا شده مردم در این منطقه ماهیگیری می کنند و به برگزاری مسابقه می پردازند.

ملک بیان کرد: اعتقادی در اردبیل وجود دارد که صبح آخرین چهارشنبه سال را به کنار رودخانه ها می روند و جارو آب می زنند و طی این مراسم کدورت ها، غم و غصه و ناراحتی را به آب می دهند اما این مراسم مدتی است که انجام نمی شود. از وقتی که این رودخانه احیا و تمیز شده به طور خودجوش مردم دوباره این مراسم را انجام می دهند و این میراث دوباره احیا شده است.

وی افزود: در ایران از دیگر نمونه های موفق در خصوص احیا رودخانه ها در کشور، رودخانه تجن ساری است.

وی با اشاره به اینکه شرکت بازآفرینی شهری ایران با ارائه گزارشی به شورای عالی شهرسازی و معماری موفق به دریافت مصوبه ای به منظورخدماتی که قرار است این شرکت با همکاری وزارت نیرو در خصوص بازآفرینی رودکناره ها ارائه کنند، شده است.

وی افزود: در حال حاضر 6 رودخانه در دستور کار بازآفرینی قرار گرفته است و راهنمای بازآفرینی رودکناره ها تدوین شده و شرکت بازآفرینی شهری ایران اقدامات ترویجی ، مدیریت دانش و سیاست گذاری را در این زمینه انجام می دهد.  

ملک از برگزاری مسابقه احیای رودخانه زرجوب خبر داد و گفت: شرکت بازآفرینی شهری ایران، در راستای بخش سیاست گذاری و الگوسازی این مسابقه را با حضور طراحان و شهرسازان برگزار می کند و علاقه مندان به شرکت در این مسابقه می توانند تا 15 بهمن آدرس اینترنتی www.zarjoob.com  مراجعه و نسبت به ثبت نام اقدام کنند.

وی با اشاره به اینکه مهلت ارسال آثار برای شرکت کنندگان در مسابقه تا 20 اردیبهشت ماه سال 98 است، اظهار کرد: موضوع این مسابقه احیا رودخانه زرجوب در محدوده دو کیلومتری داخل رشت و حد فاصل بوسار تا پل زرجوب است.

معاون اداره کل هدایت و راهبری طرح های بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران گفت: بازآفرینی رودکناره ها مطلقا طراحی، معماری و صرفا زیباسازی حاشیه رودخانه نیست و اقدام جامعی است که باید در چرخه ای اتفاق بیافتد که در این چرخه اقتصاد محلی، مدیریت منابع و ایجاد شبکه حمل و نقل پایدار و سبز و اجتماعات ساکن اطراف رودخانه مورد توجه قرار گیرد.  

وی تاکید کرد: بازآفرینی صرفا کار یک سازمان نیست و نیاز به همکاری بین بخشی دارد، ضمن اینکه دید آمایش سرزمینی و دید فرابخشی نیز مورد نیاز است تا در قالب شبکه ای از متخصصان در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیط زیستی انجام شود تا بتوانیم بگوییم بازآفرینی رودکناره ها انجام شده است.

ملک تصریح کرد: بازآفرینی رودکناره ها فقط شامل اقدامات کالبدی نیست و نیاز به مشارکت، مطالبه گری و پویش مردمی دارند و قطعا دستگاه های ذیربط نیز وظیفه خودشان را در این خصوص انجام می دهند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مردم باید بخواهند که رودخانه هایشان تمیز باشد و حریم رودخانه ها  را رعایت و از ساخت و سازهای کنار رودخانه پرهیز کنند و بدانند که این رودخانه ها چه فصلی باشند و چه دائمی می توانند خطر آفرین باشند.