نقطه تلاقی وزارت راه و شهرداری در بازآفرینی شهری

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی، با توجه به حساسیت و پیچیدگی این موضوع و چالش هایی که در این بخش وجود دارد، لازم است که نظرات کارشناسان و صاحب نظران به طور دقیق در این زمینه مورد توجه قرار گیرد.

لزوم اشتراک نظر درباره مفاهیم بازآفرینی شهری

در همین رابطه مدیرکل راه و شهرسازی استان گیلان در پاسخ به اینکه سیاست ها در حوزه بازآفرینی باید به چه سمت و سویی پیش برود، گفت: در وهله نخست باید یک اشتراک نظری راجع به معانی بازآفرینی شهری در بین مسئولان ایجاد شود و آنچه که تحت عنوان بازآفرینی شهری تعریف می شود، در چند حوزه قابل بررسی است.

علی خاوری دانشور ادامه داد: در گام اول در مناطقی که جزو شبکه بافت های فرسوده است، محل اسکان ساکنان را احیا می کنند. در این فرآیند در عمده مناطق کشور، متقاضیان تسهیلات و وام نوسازی اقدام به دریافت منابع و تسهیلات دولتی می کنند.

وی افزود: در همین راستا در سال جاری با مصوبه دولت و رییس جمهوری سود تسهیلات نوسازی 9 درصد اعلام شد و ساکنان با استفاده از این تسهیلات اقدام به نوسازی واحدهای مسکونی و احیای بناهای فرسوده می کنند و به تبع آن شبکه معابر بافت فرسوده نیز احیا می شود. این رویکرد مربوط به سنوات قبل است و قرار است که در سال جاری به این ترتیب عمل نشود.

به گفته این مسئول، همچنین قرار شده تا دولت پرداخت یارانه تسهیلات نوسازی را برعهده بگیرد که هرچند در سال های گذشته تاحدودی در این بخش تعلل انجام گرفته، اما امسال مقرر شده که همزمان با نوسازی این اقدام صورت گیرد.

تخفیف در عوارض نوسازی محلات فرسوده

وی همچنین با اشاره به تخفیف عوارض شهرداری ها گفت: طبق قانون شهرداری باید در عوارض نوسازی محلات تخفیف دهد و اگرچه حتی اگر شهرداری به اختیار خود اقدام به این کار کند، به دلیل آزاد شدن شبکه معابر آن به نفع شهرداری است، اما دولت مکلف است که تخفیف عوارض را به شهرداری ها پرداخت کند.

خاوری دانشور با بیان اینکه منابع درآمدی شهرداری ها محدود است، ادامه داد: صدور پروانه یکی از منابع درآمدی شهرداری ها است که در تامین آن ضعف دارند. اما شاید نتوان با این روش ها احیای بافت فرسوده را آنطور که باید طی یک برنامه زمانی انجام دهیم. به این دلیل که وام نوسازی 40 یا 50 میلیون تومانی تکافوی ساخت را نمی دهد. دولت یا باید وام نوسازی را افزایش دهد یا خود به احیای بافت وارد شود و تمهیداتی را فراهم کند و مسکن بسازد و تحویل مردم دهد.

وی با بیان اینکه یکی از سیاست های وزیر راه و شهرسازی احیای بافت های فرسوده است و در این رابطه کارگروه هایی تشکیل شده که موضوعات مربوطه را جمع بندی می کنند، عنوان کرد: در عین حال یکی دیگر از مفاهیم بازآفرینی، احیای اماکن تاریخی است که باید برپایه مطالعات جامع و تفصیلی احیا شوند.

وی ادامه داد: این امر نیازمند مشارکت فعال شهرداری ها و میراث فرهنگی و نیز شرکت بازآفرینی وزارت راه و شهرسازی است. اما شهرداری ها و میراث فرهنگی شاید به دلیل عدم برخورداری از منابع، امکانات و اعتبارات لازم، به درک و معنای مشترکی از بازآفرینی نرسیده اند. به همین دلیل اماکن تاریخی در مجموعه سکونتگاه ها و بافت های شهری در حال از بین رفتن است.

مدیرکل راه و شهرسازی استان گیلان همچنین با اشاره به گستردگی حوزه بازآفرینی افزود: این حوزه به قدری گسترده است که اگر وزارت راه قصد ورود به این حوزه را داشته باشد، امکانات لازم برای این وزارتخانه فراهم نیست.

تامین امکانات شهری در سکونتگاه های غیررسمی

وی با تاکید بر ضرورت تامین خدمات و امکانات مورد نیاز در سکونتگاه های غیررسمی ادامه داد: در این مناطق بسیاری از شبکه های زیرساختی فرسوده است و با مشکل افت فشار آب و برق، شبکه معابر و حتی سرقت برق مواجهیم. در این محلات با ایجاد امکاناتی نظیر مدرسه، کتابخانه، خانه سلامت، مکان ورزشی و ... می توان به ارتقای کیفیت زندگی مردم کمک کرد.

وی این موضوع را رویکرد مشترکی در بین نهادهای متولی دانست و گفت: همه حوزه های اجتماعی که در این حوزه فعالیت دارند، باید به درک مشترکی در این خصوص برسند. قرار است در سال جاری، ستادهای بازآفرینی استانی قسمتی از این تکالیف را انجام دهند.

به گفته این مسئول، دولت قسمتی از منابع اعتباری لازم را از محل صندوق تامین کرده و مابقی قرار است با همکاری بخش خصوصی و نهادهای مذکور تامین شود. با این حال سایر دستگاه ها از نظر وظایف به درک مشترکی با وزارتخانه نرسیده اند. با وجود اینکه اداره راه و شهرسازی استان گیلان در زمینه ساخت مدرسه، کتابخانه، احیای شبکه معابر و... برای کمک به شهرداری ها ورود کرده، اما هنوز درک مشترکی در زمینه مفاهیم بازآفرینی حاصل نشده است.

طرح های تفصیلی در شهرداری‌ها عقیم می‌ماند

وی با بیان اینکه بحث بازآفرینی صرفا مربوط به محلات فرسوده و بافت های تاریخی و سکونتگاه ها نیست، افزود: در شهرها نیز باید این نگاه حاکم و محیط شهر به گونه ای باشد که امکان زندگی در شهرها فراهم شود و کیفیت زندگی شهروندان ارتقا پیدا کند که متاسفانه با این هدف فاصله زیادی داریم.

خاوری دانشور با اعلام اینکه طرح های تفصیلی در همه شهرها ازجمله استان گیلان معمولا بر پایه نیازهای شهری طراحی می شود، ادامه داد: با این حل این طرح ها عمدتا عقیم می ماند. به این دلیل که شهرداری ها با محدودیت منابع مواجهند و برای آنها بسیار عادی است که مردم تخلف کنند و هزینه این تخلفات را در کمیسیون ماده 100 بپردازند.

وی با انتقاد از رویه موجود در شهرداری ها خاطرنشان کرد: از همین رو شهرداری ها تمایلی به جلوگیری از تخلفات یا عوامل رانت موجود در شهرداری ها ندارند و توجه به این موضوعات می تواند در مفاهیم کلی بازآفرینی به ما کمک کند.

نمونه های ناموفق بازآفرینی شهری

همچنین مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین با بیان اینکه بافت فرسوده شامل سه مولفه ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری است، گفت: این موارد باعث می شد که یک محله واجد شرایط بازآفرینی باشد.

مسعود حق لطفی ادامه داد: معمولا از گذشته طرح هایی نظیر تجمیع و ارائه وام نوسازی را به منظور نوسازی بافت فرسوده و بازآفرینی شهری ارائه می کردند. توجه به این فاکتورها در بازآفرینی مناطق مدنظر قرار می گرفت، در حالی که نمونه های موفقی نبود. چراکه بازآفرینی در این محلات با افزایش تراکم و تشویق به تجمیع و ساخت و ساز در ارتفاع همراه بود.

وی با اشاره به ضرورت آشنایی مدیران و مسئولان ذیربط با امر بازآفرینی شهری گفت: در طرح های قبلی سه مولفه ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری درنوسازی بافت های فرسوده مورد توجه قرار می گرفت و بر این اساس یک طرح کالبدی برای محلات تهیه می شد که نمونه مشابه آن طرح اجرا شده در محله نواب یا سایر محلات در شهرهای دیگر بود.

لزوم تقویت محلات در بحث بازآفرینی شهری

وی با بیان اینکه در این بخش ها موضوعات محله محوری مورد توجه قرار نمی گرفت، بیان کرد: این در حالی است که در طرح بازآفرینی شهری بر بحث هویت این محلات هم تاکید شده است تا نوسازی این مناطق به شکل موفقی انجام پذیرد. به طور نمونه نوسازی محله نواب تهران بدون توجه به هویت این منطقه انجام گرفت و با اجرای طرح بازآفرینی در این محله، هویت آن را از بین بردند.

حق لطفی با تاکید بر لزوم توجه به تقویت محلات در بحث بازآفرینی شهری تصریح کرد: در این صورت می توانیم طرح موفقی را در این محلات اجرایی کنیم. طی یکی دو سال گذشته نیز وزارت راه و شهرسازی مدل اجتماع محور را مبنا قرار داده و با انجام مطالعات اجتماع محور در بخش نوسازی، قبل از تهیه طرح کالبدی، ابتدا در محلات هدف فرهنگ، خواسته ها و دیدگاه های ساکنان را بررسی می کند.

این مسئول با بیان اینکه در این راستا با ساکنان مصاحبه و پرسش نامه هایی برای این منظور تهیه می کنند گفت: بعد از استخراج موضوعات، درنهایت براساس مدل اجتماع محور طرحی را ارائه می کنند که صرفا شامل طرح کالبدی فاقد انعطاف نیست و خواسته ها، کمبودها و نیازهای مردم را در بر می گیرد. با داشتن این اطلاعات کاملتر می توان طرح های بهتری را برای نوسازی محلات آماده و اجرا کرد.